“Efendiler, yarın Cumhuriyet ‘i ilân edeceğiz!. Türkiye Devleti’nin hükümet şekli Cumhuriyet’tir. Bunu Anayasa’mıza yarınki Meclis toplantısında koyduracağız. Hazırlıklarımızı bir kez daha gözden geçirmemiz lazım.”

Yazıma geçmeden önce instagram hesabımdan beni takip etmeyi, facebook sayfamı şu linki tıklayarak beğenmeyi ve youtube kanalıma abone olmayı unutmayın. Ayrıca bloguma abone olursanız yeni yazılarımdan ilk siz haberdar olursunuz. Bugün ki konumuz hikayemden farklı bir yönde ilerliyor ama siz Kazakistan’da başımından geçenlerle ilgileniyorsanız sizi bu yazıya alalım.

28 Ekim 1923 akşamında şu sözleri söylemek…. Arada hayal eder misiniz bilmiyorum. Ama bu nasıl bir iradedir? Ülke Osmanlı Devleti iken, halkın tek bildiği Padişahımız çok yaşa iken bu sözleri söylemek ve bunu ertesi gün gerçekleştirmek…

Cumhuriyet ama Neden?

1923 yılında olduğunuzu tekrar hatırlatırım, o tarihlerde cumhuriyet nedir deseniz halka, ne yanıt alırsınız? Kaç kişinin anladığı bir tabirden bahsediyoruz, veya başka bir soru ile devam edelim. M.Kemal Atatürk neden cumhuriyeti seçti? Neden bu idare şeklinin daha doğru ve mantıklı olduğuna karar verdi?

Osmanlı devletinin yönetim tarzı mutlak monarşi idi. Bu nedenle tüm osmanlı devleti vatandaşları Padişahın kulu/kölesi olarak kabul ediliyordu. Padişahın otoritesi sınırsızdı. Üstüne söz söyleyebilecek Şeyh’ül-İslam gibi bir makam olsa ve bu makama çok değer verilsede bu makamda padişahın otoritesini sarsabilecek bir makam değildi. 1839 yılında bir diğer adıyla tanzimat döneminde Osmanlı aydıları cumhuriyet düşüncesini dillendirselerde Meşrutiyetin kurulmasını yeterli görmüşlerdi. Osmanlı devleti 1876-1878 ve 1908-1918 yılları arasında meşruti monarşi ile yönetildi.

Birinci Dünya savaşının ardından başlatılan milli mücadele yıllarının henüz ilk adımlarında bile Mustafa Kemal Atatürk milli eğemenlik kavramını dillendiriyordu. Erzurum kongresi sonrasında 23 Temmuz 1919 tarihinde yayımlanan bildirinin 3. maddesindeki “Ulusal Kuvvetleri etken ve ulusal iradeyi egemen kılmak esastır” kararı bu anlayışın en güzel örneklerinden biridir.

Yani bu kavram bir anda ortaya çıkmadı, ilmik ilmik işlendi ve halka bunun nasıl bir nimet olduğunu hazmetme fırsatı verildi. Peki bunlara rağmen benim kafama halen bir soru takılıyor. Mustafa Kemal Atatürk başka türlü bir monarşi kurabilir ve mutlak egemenlik sahibi olabilirdi. Neden Cumhriyeti seçti?

Bu soruya bulabildiğim yanıt şu şekilde… Çağdaş bir cumhuriyet kurmak demek, milletin insanca yaşamasını bilmesi, insanca yaşamanın neye bağlı olduğunu öğrenmesi demektir.
(Gazinin N.A.V., Muhit Mec, Sene: 3, No: 32, 1931, s. 7-8)

Cumhuriyet, imkân demektir. Cumhuriyet, yalnızca adıyla bile birey özgürlüğünü aşılayan sihirli bir aşıdır. Görülecektir ki, cumhuriyet imkânları olan her memleket, özgürlük davasında er geç başarılı olacaktır. Cumhuriyet, kendisine bağlı olanları en ileri aşamalara götüren imkânları verir. Bağımsızlık ve özgürlüğüne sahip olan milletler, ilerleme yolunda imkânlara sahip demektirler. O halde cumhuriyet, her alanda ilerlemenin de en belirgin teminatıdır. Cumhuriyeti bu anlamıyla ve bu kapsamıyla anlamak gerekir. 
(Atatürk’ten BM., s. 45)

Yani Gazi’nin amacı milletin başka birinin kulu olmasından sonra insanca yaşamayı öğrenmesini sağlamak ve onlara hakketikleri özgürlüğü milli egemenliği kazandırmak.

Bu konuda yazabileceğim tek bir şey var, Türk Milleti olarak böyle bir lider bize nasip olduğu için çok şansıyız. Türkiye Cumhuriyeti’de yaşayan ve ülkesini seven her ferdinin Cumhuriyet bayramı kutlu olsun… Soz sözü Cumhuriyetimizin kurucusuna bıraklım…

“Cumhuriyet, ahlaki fazilete dayanan bir idaredir. Cumhuriyet; düşünür, bilgili, kültürlü, sağlam vücutlu ve yüksek karakterli koruyucular ister. Cumhuriyet idaresi, faziletli ve namuslu insanlar yetiştirir. Cumhuriyetimizin dayanağı Türk toplumudur. Bu toplumun bireyleri ne kadar Türk kültürüyle dolu olursa, o topluma dayanan cumhuriyet de o kadar güçlü olur. Cumhuriyeti ve onun gereklerini yüksek sesle anlatınız. Bunu yüreklere yerleştirmek için elverişli olan hiçbir durumu kaçırmayınız.”